Pandemi Sürecinde Satranç

Fethi Apaydın

Apaydın Satranç Okulu Kurucusu

fapaydinus@hotmail.com

Hepimizi derinden etkileyen, pandemi sürecine geçmemizle birlikte her sporda olduğu gibi satrançta da bazı zorlanmalar oldu. Bu yazımda sizlerle satrancın pandemi sürecine uyum sağlama çabası ve online satranç düzeni ile ilgili fikirlerimi paylaşacağım. İlk yazım vesilesiyle sizlerle tanışmış olalım, sonrasında satrançla ilgili her konuda mail atabilir merak ettiğiniz her şeyi sorabilirsiniz. Sorularınızı cevaplamaktan mutluluk duyarım.

Satrançla olan ilişkimden ve pandemi öncesindeki çalışmalarımdan bahsederek başlamak istiyorum.  2020 yılında U-18 Milli Takımına en çok sporcu kazandıran Apaydın Satranç Okulunun kurucusuyum. 2018 yılında Türkiye kupasını kazandım ve kurulduğu yıldan itibaren (2005) Beşiktaş JK Satranç Takımının sporcusu ve ikinci kaptanıyım. Hem sporcu hem antrenör hem de yöneticiyim.

Pandemi sürecindeki farkı anlamak için ilk adımda virüsün olmadığı satranç ortamından bahsedelim. Sporcularımıza kurumlarımızda veya online platformlarda satranç eğitimi veriyoruz ve sporcularımız Türkiye Şampiyonası başta olmak üzere yıl boyunca çeşitli turnuvalarda yarışıyorlar. Elde edilen dereceler doğrultusunda başarılı olan sporcular ülkemizi Avrupa ve Dünyada temsil ediyor. Yıl boyunca yapılan rutin eğitimlerle ve turnuva zamanı rakiplere karşı yapılan hazırlıklarla sporcularımıza profesyonel destek vermek de bizim görevimiz. Bu rutin hayatımız heyecanlı turnuvalarla devam ederken birden bire bir virüsle tanıştık ve satranç hayatımıza farklı bir yön vermek zorunda kaldık.

Peki bu pandemi sürecinde satranç ne duruma geldi?

Pandemi sürecinde satranç ilk bakışta fiziksel sporlar kadar etkilenmemiş görünse de işin aslı öyle değil. Fiziksel sporlarda durum daha net, yapabilirsin veya yapamazsın. Satrancın bu süreçte yaşadığı durum netlikten uzak olan ‘’acaba yapabilir misin?’’ durumudur. Eğitim konusu da turnuva konusu da aynı belirsizlik içerisinde. Bu belirsizlikle ve denetimsizlikle birlikte ‘’yaparak öğrenme’’ süreci tercih edildi. Eğer amatör bir şekilde satranç oynamayı seviyorsanız zaman geçirmek için birçok online satranç sitesinden faydalanabilirsiniz. Hem zevklidir hem de çok kolaydır. Fakat profesyonel eğitim ve profesyonel turnuva organizasyonu için genel olarak hazır olmadığımız açıkça görülüyor. Çünkü profesyonellik sağlam kurallar gerektirir. Sağlam kurallar koyarsanız da doğru şekilde uygulanması için denetim gerektirir ve yüz yüze verilen mücadele bilgisayardan bilgisayara moduna dönüşürse denetim zorlaşır. Gözünüzün önünde oynayan iki sporcunun denetim kolaylığı ile evlerindeki bilgisayarlardan oynayan iki sporcunun denetim kolaylığı aynı olmayacaktır. Yüz yüze oynamaktan sanala geçiş sürecinde başarılı olmak istiyorsanız tek ihtiyacınız olan sağlam alt yapıdır. Eğitim konusu uzmanı olduğumuz konu olduğu için eğitim altyapısıyla ilgili kendimizden örnekler verebilirim. Turnuvalar konusuna eğitimden sonra gelelim. Önce eğitim!

Pandemi Sürecinde Online Satranç Eğitimi

Özellikle bu süreçte online eğitimler, youtube kanalları ve canlı yayın eğitimlerinde çok fazla artış gözlemliyoruz. Bu artış maalesef çeşitlilik getiren kaliteli bir artış değil. Youtube başta olmak üzere benzer platformların tümü yeterlilik istemediği için bu süreçte eğitim verenlerin sayısı da kendini antrenör ilan edenlerin sayısı da artmış oldu. Örneklemek gerekirse tıp fakültesinden mezun olmayan kişiler isimlerinin başına doktor unvanı koydu. Çünkü sosyal medya ve internet bunun yeterliliğini sorgulamadı. Sanal platformlara kendini kaptırıp da ürettiği içerikleri satranç severlere izletme hedefiyle hareket eden herkes izleyici kazanmaya yönelik içerik üretti. Oyunlar oynadılar, kuralları değiştirerek oynadılar, kısacası profesyonel satranç eğitimi vermek yerine şov amaçlı içeriklere yöneldiler. Bu da evlerinde sıkça bilgisayarında zaman geçiren küçük sporcularımızın bir miktar zehirlenmesine sebep oldu. Çünkü bu uygulamalarda kaliteli bilgiler değil içi boş içerikler takipçi kazandırıyor. İnternet uygulamalarında en çok takipçisi olan kişileri gözünüzün önüne getirirseniz birçoğunun bir alanda uzman olmadığını, faydalı içerikler üretmediğini fark edebilirsiniz. Bu süreçte bıkmadan doğru şekilde satranç anlatmaya çalışan unvanlı kişiler de oldu. Eğitim dışındaki alanlarla satrancı destekleyen yayınlar da yapıldı. Bilgisi ve unvanıyla yeterli donanıma sahip olduğunu kanıtlamış kişilerin satranç sporcularıyla yaptığı yayınları izlemenizi tavsiye ederim. Sadece profesyonel içerikleri paylaşmaya özen gösteren Türkiye Satranç Platformu isimli facebook grubu da profesyonel satrancı takip etmek isteyenler için önerebileceğim adreslerden bir tanesi.

Peki doğru online satranç eğitimi nasıl olur? Satrançta online eğitim faydalı mıdır?

Bana en çok sorulan bu iki soruyu cevaplamak konuyu özetleyecektir. Satrançta online eğitim doğru verilebilirse faydalıdır ama zordur. Sağlam altyapı ve tecrübe gerektirir. Kurucusu olduğum Apaydın Satranç’ın bugün en çok tercih edilen kurum olmasının iki ana sebebi 7 yıllık sağlam bir online altyapıya ve donanımlı antrenörlere sahip olmasıdır. Uygulamayı kullanabilmek satranç dersi verilebildiği anlamına gelmez. Bunu ülkemizde bizim kurumumuz dışında yapabilen yerler veya kişiler yok mu? Tabii ki var. Ama bu süreçte eğitim almak isteyen herkes eğitim alacağı kişiyi veya kurumu sorgulamalı, iyi araştırmalıdır. Aksi taktirde alanında yetersiz ama internet kullanımı ve online reklam konusunda becerikli kişilerin kurbanı olabilirsiniz. Online satranç eğitiminde antrenör sporcuyu bir uygulama aracılığı ile arar, antrenör uygulamanın imkanlarından faydalanarak kendi ekranını sporcusuna yansıtır ve sporcu kendi bilgisayarına bakarak antrenörünün bilgisayarını izleyebilir, anlattıklarını dinleyebilir. Bu adımlar gerçekleşse de asıl olan ders verimini belirleyen faktörler antrenörün yeterliliği, online altyapısı, teknik materyalleri ve sporcunun becerileridir. Yaşadığımız önemli sorunlardan bir tanesi de online eğitim sırasında sporcunun ilgisini kaybetmesi ve dersi verimli dinlememesidir. Bu durum bir sorun gibi görünse önemli unvanlara sahip olan bir antrenör olarak net söylüyorum ki bu bir sorun değil, elektir. Ulaşılması zor ve disiplinli çalışma gerektiren hedeflerin peşinden gitmek ile satrancın kazandırdığı kişilik özelliklerini geliştirmek arasında daha net karar verilmesini sağlar. Bunun ayrımı önemlidir. Satranç oynayan her sporcu şampiyon olmayabilir ama satranç oynayan her sporcunun birçok kişilik özelliği gelişir. 2020 LGS de 500 tam puanla Türkiye 1.si olan sporcumuz Efe Metehan Yavuz aynı zamanda satrançta da Türkiye Şampiyonudur. Bu başarısında satrancın dersler üzerindeki etkisinin de payı vardır. Pandemi sürecinde eğitimine yönelen sporcular çalışma konusunda belli doygunluğa eriştikten sonra turnuva oynama ihtiyacı hissetmeye başladılar ve her biri ayrı olay olan online turnuvalar yapılmaya başlandı. Aynı denetimsizlik yeterliliğe ihtiyaç duymaksızın herkesin turnuva düzenlemesine zemin hazırladı ve en başta söylediğim ‘’yaparak öğrenme’’ seçeneğinin olumsuz sonuçları tüm satranç sporcularını etkiledi.

Pandemi Sürecindeki Online Turnuvalar

Online turnuva düzenlenebilmesi için online satranç oynama platformlarına ihtiyaç vardır. Chess.com ve lichess.org günümüzün popüler satranç oynama siteleridir. Fakat bu platformlarda düzenlenen turnuvalar sağlıklı turnuvalar değildir. Çünkü satranç kuralları karşılıklı oynayan iki kişiye göre belirlenmiştir ve hakemlerin gözüyle görmediği iki sporcunun bilgisayar üzerinden yapacağı maç kurallara aykırı hareketler için çok müsaittir. Üzülerek söylüyorum ki bu süreçte çok fazla hile olaylarıyla karşılaştık. (Satranç oynarken bilgisayar programından yardım almak online satrançta hile yapmak demektir.) Online turnuvalar düzenlenmeli mi düzenlenmemeli mi sorusu hala ciddi bir tartışma konusudur. Şahsi fikrim resmi ve belirleyici turnuvaların internet üzerinden düzenlenmemesidir. Pandemi süresi uzarsa ne yapılacak? En azından online olarak oynanması hiç oynanmamasından daha iyi değil midir? Şahsi fikrim sorunlu ve kazananı tartışılır bir turnuva yapmaktansa hiç yapmamak en iyisidir. Eğer yapılacaksa da başta söylediğim gibi çok sağlam altyapı gereklidir. Maalesef satranç gibi elit bir sporda online turnuva düzenleyebilmemiz için beklediğimiz yazılım hile yapanların kolayca yakalandığı bir yazılımdır. İşte bu sebeple bana göre sporcunun zeki, çevik ve ahlaklı olması çok önemlidir. Pandemi sürecindeki online turnuvaların zorluğu içinde bulunduğumuz durumun önceden tahmin edilmesinin zor olmasındandır. Umarım kısa sürede gerekli altyapılar oluşur hatta altyapılar oluşamadan pandemi sürecinin sonuna geliriz ve özlediğimiz turnuvalarımıza kavuşuruz.

Bu zor süreçte bizler evlerimizden eğitim ve turnuvalarımıza devam etsek de hayatlarını riske atarak bizler için çalışan, sürecin kahramanları doktorlarımıza ve tıp çalışanlarına tüm satranççılar adına tekrar teşekkür ediyorum.